Mydło - co to jest i w jaki sposób działa.

Mydło, znane od dawna, używane na wiele sposobów, ale zazwyczaj w jednym celu - aby pozbyć się brudu.
Czym jest mydło? Jak ono powstaje? Jakim cudem zmywa brud? Nie wiem jak Wy, ale ja akurat kiedyś zadawałam sobie te pytania :) Czas na nie odpowiedzieć.

CO TO JEST MYDŁO

Mydło jest solą sodową (NaOH) lub potasową (KOH) wyższych kwasów tłuszczowych (12-20 atomów węgla). Kwasy tłuszczowe to kwasy karboksylowe które można wyodrębnić z tłuszczów, czyli np. kwas stearynowy, palmitynowy czy oleinowy. Każdy tłuszcz (stały lub płynny jak oleje) składa się z wielu związków, między innymi z długich cząsteczek (kwasów tłuszczowych), które same w sobie nie są kwaśne, jak wskazuje na to nazwa, ale po prostu posiadają dołączoną do siebie grupę kwasową.
Mydła mają zasadowy odczyn: pH dojrzałego mydła waha się  między 7 - 10.
W zależności od użytego ługu (czyli roztworu wody i zasady) otrzymujemy:
- mydło sodowe (do wykonania użyliśmy wodorotlenku sodu, NaOH): mydła sodowe to mydła twarde, które możemy formować w kostki myjące;
- mydło potasowe (do wykonania użyliśmy wodorotlenku potasu, KOH): mydła te są w postaci lekko opalizującej pasty, nie jesteśmy w stanie uformować z niego kostki, takie mydełko przechowujemy w słoju lub innym pojemniczku (np. z plastiku).



JAK POWSTAJE MYDŁO
Powstaje poprzez wystawienie tłuszczów roślinnych lub zwierzęcych na działanie zasad.
Do tłuszczu dodawany jest ług wykonany z wody i wodorotlenku sodu lub potasu (NaOH lub KOH), następuje proces zmydlania w procesie którego powstaje glicerol (inaczej gliceryna) i mydło.
Jeśli mydło wykonamy z kwasu palmitynowego, działając na niego wodorotlenkiem sodu, to otrzymamy glicerynę i palmitynian sodu. I tak z każdym kwasem tłuszczowym.
Mydło wykonane z mieszanki olejów jest mieszanką zmydlonych kwasów tłuszczowych, a więc jest mieszanką mydeł :D

Mydło jest strukturą powstałą w wyniku reakcji chemicznej. Nie jest to tłuszcz z wodorotlenkiem, jak wiele ludzi błędnie rozumie. Jest to całkiem inna forma: gdyby tłuszcze były związkiem A, a wodorotlenek związkiem B, to mydło jest związkiem C, a nie AB.

W JAKI SPOSÓB DZIAŁA MYDŁO
Mydło posiada w swojej budowie niepolarną grupę, hydrofobową (część która "nie lubi wody") i grupę polarną, hydrofilową (część która"lubi wodę"). Posiadanie tych dwóch grup wpływa na jego właściwości oczyszczania skóry z brudu.

Brud na skórze jest najczęściej mieszaniną łoju, którym natłuszczane są włoski na skórze, potu - czyli wody usuwanej z organizmu  niezbędnej do termoregulacji, oraz innych zabrudzeń (jak kurz, pył, brud złapany gdzieś po drodze np. ziemia, bakterie, itp). Części niepolarne mydła znajdujące się w wodzie chcą "uciec" z wody i łączą się z brudem tłustym, do którego mają powinowactwo. Grupy polarne natomiast łączą się z wodą i brudem wodnym. W tym wypadku powstaje emulsja w której brud szczelnie otoczony mydłem (micele) rozprasza się w wodzie. Otrzymujemy taką emulsję: woda-mydło-brud.
Micele, z brudem wewnątrz, nie łączą się ze sobą ponieważ polarne grupy o tym samym ładunku odpychają się od siebie, przez co nie otrzymujemy czystej wody z plamą brudu, tylko wodę z brudem w niej rozproszonym.

Parę ciekawostek:
- mydła naturalne zazwyczaj się nie pienią tak mocno jak kostki myjące typu Dove  (mydło z oleju kokosowego pieni się najmocniej z mydeł naturalnych); piana nie jest konieczna do dobrego wymycia brudu
- większość najprostszych, naturalnych mydeł ma zapach zbliżony do mydła szarego; pachnące, aromatyczne kostki powstają poprzez dodanie olejków lub wód zapachowych do produkcji;
- mydłem można myć włosy, jednak proponuje się spłukanie potem głowy wodą kwaśną (np. z octem jabłkowym); zasadowe mydło otwiera łuski włosa, przez co włosy mogą być szorstkie. Spłukanie włosów wodą z octem domyka łuski włosowe i wygładza oraz dociąża włosy.
- mydła, które możemy kupić w sklepie za kilka złotych (np. Dove, Luksja) to tzw. syndety. Są to kostki myjące, które z prawdziwym mydłem niewiele mają wspólnego. Są produkowane z substancji powierzchniowo czynnych, które posiadają formę stałą i świetnie nadają się do formowania kostek. Niby mydła, ale chemicznie mydła w sobie nie zawierają. Mimo to świetnie myją i są raczej stałą formą myjadełek, takie przeciwności żeli pod prysznic. 

Sam proces produkcji mydła sodowego w warunkach domowych opisałam TU i TU.

Zaktualizowałam: 11.2019